اهنگ

با نگاهی بر نقاشی‌ها و کنده‌کاری‌ها و آثار به جا مانده از چندین هزار سال پیش گروهی از نوازندگان را مشاهده خواهیم کرد که در بزمی دور هم نشسته‌اند و هر کدام ساز‌هایی مثل چنگ، تمبک، نی و … را در دست داشته و مشغول نواختن هستند و یک نفر هم مشغول به خواندن آواز است. از این نمونه اسناد و آثار‌ها در سراسر جهان و در همه‌ی شهر‌ها دیده شده و می‌توان به این نتیجه رسید که موسیقی اصیل یا موسیقی سنتی ایرانی قدمتی دیرینه و گستردگی فراوانی دارد. از نوازندگان ایران باستان می‌توان از «باربد» و «نکیسا» و «رامتین» نام برد. موسیقی ایرانی وبرخی از سازهای موسیقی ایرانی که اکنون با آن سر و کار داریم همان موسیقی است که از زمان‌های خیلی دور مثل دوره‌ی قاجار تا به امروز سینه به سینه در بین ایرانیان رایج بوده و منتقل شده است.

موسیقی که امروزه در محیط‌های آکادمیک یا غیر آکادمیک در دسترس است شکل دلنشین و قابل فهم‌تر همان موسیقی قدیم است که علاوه بر ایران بخش بزرگی از آسیای میانه، افغانستان، پاکستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و یونان هم از آن تاثیر گرفتند. همچنین با نگاهی به کتاب فلاسفه و دانشمندان قرن چهار تا نه هجری قمری متوجه خواهیم شد که موسیقی در این دوران اهمیت خاصی داشته به طوری که کسانی، چون ابو نصر فارابی، بو علی سینا، صفی الدین ارموی، قطب الدین شیرازی، عبدالقادر مراغی و… در کتاب‌های خود از موسیقی و اهمیت آن سخن گفته‌اند.

موسیقی سنتی این دوره

موسیقی که این روز‌ها آن را موسیقی سنتی می‌نامند، همان موسیقی دستگاهی است. واژه‌ی دستگاه از دوران قاجار به بعد مرسوم شد. پس از آن نوازنده‌ها و موزیسین‌های آن دوره به منظور داشتن یک مجموعه‌ی منظم جهت آموزش، ردیف موسیقی ایرانی را شکل دادند.

یکی از نوازندگان چیره دست دربار ناصرالدین شاه قاجار به نام علی اکبر خان فراهانی به خاطر علاقه‌‌ی زیادی که به موسیقی ایرانی داشت، موسیقی سنتی ایرانی را طبقه بندی کرد. سپس نتیجه‌ی این طبقه بندی را به دو فرزندش به نام‌های میرزاعبدالله و آقا حسینقلی انتقال داد. میرزاعبدالله و آقا حسینقلی از نوازندگان خوب تار آن دوره بودند که تحت تاثیر پدرشان (علی اکبر خان فراهانی) اقدام به تالیف و تدوین ردیف کردند، تا مجموعه‌ای منظم جهت آموزش در اختیار داشته باشند.

میرزا عبدالله با ردیفش را به شاگردان زیادی تعلیم داد. او با این کار باعث شد میراث هنری دوران قبل از قاجار تا به امروز زنده نگه داشته شود. به طوری که اکنون ردیف میرزاعبدالله مهم‌ترین ردیف موسیقی سنتی ایرانی محسوب می‌شود. در همین دوره عبدالله دوامی از شاگردان میرزاعبدالله و حسینقلی، با توجه به مطالبی که از میرزاعبدالله و حسینقلی آموخته بود و قطعاتی که از نقاط مختلف شنیده بود ردیفی را برای تدریس آواز سنتی ایرانی گردآوری کرد.